▪ 1994, Kahire Konferansı Eylem Programı ışığında, nüfus ve ÜS/AP konularında ülkemizde yapılan çalışmaları izlemek, teknik işbirliği çerçevesinde yürütülen projeleri koordine etmek, izlemek ve değerlendirmek amacı ile Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) koordinatörlüğünde ilgili sektörlerden oluşan bir çalışma grubu oluşturulmuştur.

▪ 1993 yılında 2827 sayılı Yasanın 1983’te ön gördüğü “Sektörler Arası Nüfus Planlama Danışma Kurulu” Sağlık Bakanlığının başkanlığında işletilmeye başlanmıştır. Bu kurulun kapsamı ve işlevi, 1994 Kahire Konferansı’ndan sonra genişletilerek “Kadın Sağlığı/Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Danışma Kurulu” şeklinde çalışmalarını sürdürmüştür. Bu Kurul, sektörlerin motivasyonu, yeni proje, program ve yaklaşımla rın başlatılması, konuya ilişkin uygulamaların izlenmesi ve değerlendirilmesi açısından; düzenli ve sürekli olarak yürütüldüğü takdirde, kadın sağlığı konularının savu nulmasını kurumsallaştırabilecek çok önemli bir mekanizmadır.

▪ ICPD’nin ulusal ölçekte uygulamalara daha gerçekçi bir şekilde yansıması olarak;

Ulusal Stratejiler ve Aksiyon Planları” nın geliştirilmesine 1994 yılında başlanmıştır.

▪ DPT tarafından hazırlanan VII. Beş Yıllık Kalkınma Planına; “doğurganlığın düzenlenmesi, özgür ve bilinçli seçim yapabilecek türde kadın sağlığı ve aile planlaması hizmetlerinin verilmesi, hedef kitlelerin ihtiyaç ve yaklaşımlarını dikkate alan bir yaklaşım” gibi yeni bazı kavramların plan stratejisine girmesi sağlandı. Bunun yanında nüfus ve aile planlaması ayrı bir yapısal proje olarak 20 yeni ulusal projede yer almaktadır.

▪ 1990 yılında kurulan Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü (KSSGM), halen ulusal bir mekanizma olarak Türkiye’nin CEDAW ve Pekin taahhütlerinin ne ölçüde yerine getirildiği konusundaki çalışmaları izleme, değerlendirme ve BM’ye rapor edilmesinden sorumlu olup konuya ilişkin araştırmalar yaparak, konunun savunulması, yasalarda mevcut eksikliklerin veya yanlış uygulamaların giderilmesi için çalışmalarını sürdürmektedir.

 

▪ Hekim ve hekim olmayan sağlık personelinin ÜS/AP mezuniyet öncesi ve hizmet çi eğitimlerinin güçlendirilmesi için müfredat programları yeniden düzenlenmiştir. Danışmanlık hizmetleri konusu eğitim programlarında güçlendirilmiştir. İlk kez 1994 yılında “Ulusal Aile Planlaması Hizmet Rehberi” yayımlanarak ülke düzeyinde dağıtı- mı yapılmış olup güncelleştirilerek yeniden basılan bu rehber, halen aile planlaması danışmanlığı verilen kurumlarda kullanılmaktadır.

▪ YBH ve HIV/AIDS konusunda Sağlık Bakanlığı’nda bir örgütlenme ile sekreteryası nı bir gönüllü kuruluşun yürüttüğü Ulusal AIDS Komisyonu kurulmuştur. ÜS/AP hizmetlerinde gönüllü kuruluşların ve özel sektörün katılımını özendirici çalış malar başlatılmış olup bu amaçla 1996 yılında “Kadın Sağlığı ve Aile Planlaması Hiz- met Sistemi (KAPS) oluşturulmuştur. Ayrıca 17 gönüllü kuruluşun bir araya geldiği, sekreteryasını Türkiye Aile Planlaması Derneği’nin yaptığı Kadın Sağlığı Komisyonu (KASAKOM) kurulmuştur.

▪ Ayrıca ülke çapında kadın sağlığı ile ilgili pek çok gerçeği ortaya koyan çeşitli araş tırmalar yapılmaktadır; örneğin 1963 yılından beri her 5 yılda bir Türkiye örneklemi üzerinde nüfus ve sağlık araştırmaları (TNSA) gerçekleştirilmektedir. İleri analizleride yapılmış olan 1993 ve 1998 TNSA’larının sonuncusu olan 2003 TNSA çalışmasıda tamamlanarak yayımlanmıştır.

▪ 1997 yılında başlatılıp bir yıl süre ile Türkiye nüfusunun % 80’ini içeren 53 ilin doğumların yapıldığı 615 hastanesinde “Anne Ölüm Nedenleri”nin incelendiği araştırma tamamlanmış olup yayımlanmıştır.

▪ Ulusal Anne Ölümleri Araştırması 2005 yılında yapılmış olup yayımlanmıştır.

▪ Türkiye’de STI, HIV/AIDS Sürveyans Programı Geliştirme Araştırması 2007 yılında tamamlanmış olup yayımlanmıştır.

▪ Sağlık Sektörü İçin Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Ulusal Stratejik Eylem Planı:

İlk kez 1996 yılında ICPD paralelinde hazırlanmış olan ve kadının statüsü ve üreme sağlığı konularının öncelikli olarak ele alınması ile oluşturulan “ Kadın Sağlığı ve Aile Planlaması - Ulusal Stratejik Eylem Planı”, belirlenen hedefler doğrultusunda2000 yılına kadar uygulanmıştır. Söz konusu Plan, ortaya çıkan gelişmeler ve gereksinimler doğrultusunda 2005 yılında “Sağlık Sektörü İçin Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Ulusal Stratejik Eylem Planı” şeklinde güncellenmiş olup, plan Türkiye’nin 2005- 2015 yılları arasındaki hedeflerini, önceliklerini ve yapılması gerekenleri ortaya koymaktadır. Bu stratejik plan ile Türkiye’nin öncelikleri, anne ölümlerinin azaltılması, istenmeyen gebeliklerin önlenmesi, gençlerin sağlığının iyileştirilmesi, Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonların önlenmesi ve sağlıkta bölgelerarası eşitsizliklerin azaltılması olarak belirlenmiştir.

1- Anne ölümlerinin azaltılması için belirlenen başlıca iki hedeften biri, 2015 yılına kadar anne ölümlerinin, tüm Türkiye’de ve coğrafi bölgeler ve yerleşim birimleri bazında 2005 yılında tespit edilecek düzeyinden %50 oranında azaltılmasıdır ve bu çerçevede her bir coğrafi bölge ve yerleşim biriminin hedefi ayrı ayrı belirlenecektir. İkinci hedef ise, bölge ve yerleşim birimleri arasındaki farklılıkların 2015 yılına kadar %50 oranında azaltılmasıdır. Bu hedeflere ulaşmak için doğum öncesi bakım alan kadınların oranı, sağlıklı koşullarda yapılan doğumların oranı, artırılacak, perinatal ölüm hızı, yenidoğan ölüm hızı, anne ölüm oranı, 20 yaş altı doğum oranı azaltılacaktır.

2-Diğer bir öncelik alanı olan istenmeyen gebeliklerin önlenmesi için belirlenen hedefler karşılanmamış aile planlaması ihtiyacının tüm Türkiye’de ve coğrafi birimler ve yerleşim birimleri bazında 2013 yılına kadar %100 oranında kapatılması, bölge ve yerleşim birimleri arasındaki farklılıkların da 2008 yılına

kadar %50 oranında azaltılmasıdır.

3-Üçüncü kritik alan cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ve HIV/AIDS sıklığının artmasının engellenmesi ve azaltılması olarak belirlenmiştir. Bu amaca ulaşmak için belirlenen hedefler, cinsel yolla bulaşan hastalıkların tüm Türkiye’de ve coğrafi bölgeler bazında azaltılması ve bölgeler arası farklılıkların en aza indirilmesidir.

4- Dördüncü kritik alan ise, gençlerin cinsel sağlık ve üreme sağlığı düzeylerinin yükseltilmesidir. Adolesan gebeliklerin azaltılması, tüm Türkiye’de ve coğrafi birimler bazında genç dostu cinsel sağlık/üreme sağlığı hizmetlerinin artırılması ve bu hizmetlerin sunumunda bölge ve yerleşim birimleri arasındaki farklılıkların azaltılması hedeflenmektedir.

Türkiye Üreme Sağlığı Programı:

 

▪ “Sağlık Sektörü İçin Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Ulusal Stratejik Eylem Planı”ndan yola çıkarak Avrupa Komisyonu ile Sağlık Bakanlığı arasında yapılan işbirliği sonucu, 2003–2007 yılları arasında uygulanmakta olan “Türkiye Üreme Sağlığı Programı (TÜSP) başlatılmıştır. Toplam 55 Milyon avro bütçesi olan bu program ile, güvenli annelik, acil obstetrik bakım, cinsel yolla bullaşan hastalıklar, aile planlaması, gençlerin sağlığı, hizmet içi eğitimler, üreme sağlığında müfredat geliştirme, üniversite öğrencileri için “genç dostu üreme ve cinsel sağlık hizmet modeli” geliştirme çalışmaları yürütülmüş olup bu çalışmalar sonucunda sözü edilen başlıklarda eğitenler ve eğitilenler için yazılı rehberler, eğitim materyalleri üre tilmiştir. Ayrıca bu Program kapsamında toplam 87 sivil toplum kuruluşu projesine de 20 milyon avro destek sağlanmıştır.

Diğer Program ve Projeler:

▪2007 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından “Evlilik Öncesi Danışmanlık ve Cinsel Sağlık Programları” başlatılmıştır. Bu program kapsamında toplumsal cinsiyet vurgulanarak, sağlık alanında kadının statüsünü yükseltmek, er- ken yaşta evlilikleri azaltmak, modern aile planlaması yöntemleri kullanımını artırmak, istenmeyen gebelikler, isteyerek gerçekleşen düşükler ve anne ölümlerini azaltmak amaçlanmaktadır.

Bu çalışmalara ilaveten Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından “Güvenli Annelik Prog ramı, Uluslararası Üreme Sağlığı Eğitim Merkezi Projesi, T.C. Hükümeti Birleşmiş Mil letler Nüfus Fonu Üçüncü ve Dördüncü Ülke Programları ve “Anne Çocuk Ölümlerini Önleme Projesi” yürütülmüştür. Gençlerin üreme sağlığı konularında bilinçlendirilmeleri amacıyla pilot illerde 2001–2005 yılları arasında “Adolesanların Üreme Sağlığı Bilgi ve Hizmet Gereksinimlerinin Karşılanması İçin Strateji Geliştirilmesi Projesi” ve “Adolesan Sağlığı ve Gelişmesi Projesi” gerçekleştirilmiştir